Rêxistina sîwan a sendîkayên karûbarên giştî

Têkoşîna xebatkarên karûbarên giştî ji nîvê salên 1980î ​​ve ji bo mafên sendîkayan, herweha mafê grevê û peymana kolektîf, bû sedema avakirina sendîkayan. Ev sendika di sala 1995an de Konfederasyona Sendîkayên Kedkarên Giştî (KESK) wekî rêxistineke sîwan ava kirin.

Tekoşîna sendîkayan & Tevgera Xwendekaran & Tevgera Jinan

Derbeya leşkerî ya 12ê Îlon 1980î li Tirkiyê atmosfereke zordestiyê û tirsê afirand.

Di vê demê de têkoşîna sendîkayî ya kedkarên karûberên giştî, tevlî ciwanên xwendekar, çîna karker û tevgera jinan bû parçeyek girîng a tevgera muxalefeta demokratîk û civakî ya li Tirkiyeyê.

Kedkar bi çalakiyên afirîner daketin qadan. Li dijî windakirina debarê û mafên civakî nerazîbûn nîşan dan û grevên serkeftî pêk anîn.

Avakirina sendîkayan – mafekî rewa

Di destûra bingehîn a 12’ê Îlon 1980î de behsa mafê kedkarên karûbarên giştî ya ji bo avakirina sendîkayan nehatibû kirin. Karkeran di wê baweriyê de bûn ku avakirina sendîkayan mafekî rewa ye ku bi peymanên navneteweyî yên ku Tirkiye jî îmze avêtiye ji bo wan hatiye garantîkirin. Girêdayî vê ji bo parastina mafê xwe “tekoşîna rewa ya rasterast” meşandin.

Cezayên dîsîplînê, pêvajoyên hiqûqî, cezayên girtîgehê

Rayedarên dewletê nebûna rêziknameyên li gorî makeqanûnê wekî “qedexe” nirxandin. Bi sewqên cezakirinê, cezayên dîsîplînê, darizandin, cezayên girtîgehê û bi tundiya ji aliyê hiqûqê ve, hewl hat dayîn ku têkoşîna rêxistinbûyîna sendîkayan bê tepisandin.

Rayedarên bilind ên herêman serlêdanên avakirina sendîkayan qebûl nekirin. Deriyên sendîkayan hatin mohrkirin.

Bedela ji bo karê sendîkayî

Di destpêka salên 1990î de, gelek endamên sendîkayan di bin çavan de bi awayekî nepenî winda bûn an jî bûn qurbaniyên kuştinên ku qet nehatin ronîkirin. Bi taybetî li herêmên ku di bin rewşa awarte de bûn, bedela xebata sendîkayan gelek giran bû.

Demokratîkbûn, edaleta civakî û aşitî

Lê dîsa jî sendîka bûn rêxistineke hiqûqî ya demokratîk a bi bandor. Ew bi giştî ji bo mafên civakî û berjewendiyên aborî yên karmendên karûbarên giştî û her weha ji bo demokratîkbûn, dadweriya civakî û aşitiyê tekoşînê dimeşînin. Ji ber vê yekê KESK û sendîkayên girêdayî wê ne tenê berjewendiyên kedkaran diparêzin, ev rêxistin di heman demî de bi giştî mafên mirovan diparêzin.